Hải sâm biển – Phương thuốc quý giá của thiên nhiên

0
1768

Hải sâm biển là loài động vật giá trị dinh dưỡng cao, thường được sử dụng để bồi bổ cơ thể và điều trị các bệnh lý liên quan. Trong y học, hải sâm biển có tác dụng tăng cường sức đề kháng, chống lại mệt mỏi cơ tim và cải thiện khả năng hấp thụ oxy.

Xem Nhanh

1. Hải sâm biển là gì?

Hải sâm biển còn được gọi là dưa biển (Sea cucumber) ở Anh Quốc, cá mai biển (Beche de mer) ở Pháp và Namako ở Nhật Bản… còn tiếng Hán gọi là hải thử, sa tốn, loài hải sâm có Gai được gọi là thích sâm, không có gai là quang sâm, loài lớn có gai là hải nam tử (Cương mục thập di). 

Ở Việt Nam hải sâm được gọi là đỉa biển, đồm độp hay sâm biển.  Nhiều loài sâm biển được tìm thấy ở nước ta như:  Chloronotus holothuria Martensii, Leptopentacta typica Stichopus và Protankyra Pseudodigitata… Những loài này tập trung nhiều ở các vùng biển vịnh Bắc bộ, vùng biển Khánh Hòa hay các biển đảo Côn Đảo, Phú Quốc, Trường Sa, Thổ Chu…

Đỉa biển là động vật không có xương sống. Có hàm lượng dinh dưỡng cao, thường được dùng để bồi bổ sức khỏe và điều trị bệnh. Trong y học, Hải sâm giúp tăng cường sức đề kháng, chống lại mệt mỏi cơ tim và cải thiện khả năng hấp thụ oxy.

  • Tên gọi khác: Đỉa biển, Hải thử, Sâm bể, Dưa chuột biển, Sa tốn, Sâm biển
  • Tên khoa học: Strichobus japonicus Selenka
  • Thuộc Họ: Holothuriidae

2. Đặc điểm nhận dạng

Hải sâm biển sinh vật có hình dạng bên ngoài giống như con đỉa, thân mềm nhũn. Có cấu tạo hình ống, bên ngoài là nhiều khối sần, u cục, không phân biệt được đầu và đuôi. Ở giữa thân hải sâm có một lỗ nhỏ, chính là miệng của chúng.

Đỉa biển có chiều dài khoảng 20cm. Xương trong nằm ngay dưới da, da có lông, sần sùi hơi nhám. Thường sống ở đáy cát dưới biển hay các thảm san hô chết. Được tìm thấy nhiều nhất ở độ sâu từ 2 – 5m.

Xung quanh miệng của Sâm biển có rất nhiều xúc tua nhỏ. Đây được xem là những “cánh tay”, giúp chúng tìm kiếm và cho thức ăn vào miệng. Thức ăn của hải sâm chủ yếu là phù du, xác chết của động vật biển và các chất hữu cơ ở đáy biển.

Hải sâm biển
Hải sâm biển có hình dạng bên ngoài giống như con đỉa, thân mềm nhũn.

Xem thêm:

3. Các loại Hải sâm phổ biến

Theo thống kê, hiện tại có đến 50 loài hải sâm biển ở Việt Nam. Bao gồm các loại phổ biến sau:

  • Sâm biển có hình dạng giống con giun, không có chân ống thường sống ở nơi có bùn cát dạng nhuyễn, có độ sâu từ 10 – 50 mét.
  • Loại xúc tu chia nhánh có tên khoa học là Leptopentacta Tybica. Là loại sâm biển nhỏ, có khoảng 10 xúc tu. Trong đó có 2 xúc tu nhỏ phát triển ở phần bụng, tập trung nhiều ở Vịnh Bắc Bộ.
  • Hải sâm Holothuria Martensii sống ở vùng nước triều. Có khoảng 20 xúc tu, có giá trị kinh tế cao.

4. Bộ phận sử dụng dược liệu

Đỉa biển loại to và dài được dùng làm dược liệu. Loại sâm biển có thịt màu đen dính, nhiều gai trên da, bên ngoài có phủ một lớp nhớt được coi là dược liệu quý giá có chất lượng cao. Những loài hải sâm biển da không có gai được xem là kém chất lượng và ít được sử dụng.

5. Phân bố

Hải sâm biển cư trú nhiều ở vùng nước nông, nơi đáy biển có nhiều cát. Được tìm thấy nhiều ở bờ biển Việt Nam, Trung Quốc, Nhật Bản và một số nước khác.

Ở Việt Nam, Hải sâm tập trung ở một số vùng biển như Phú Quốc, Côn Đảo, Thổ Chu, Nghệ An, Khánh Hòa, Trường Sa, Quảng Ngãi,…

Hải sâm biển
Ở Việt Nam, Hải sâm tập trung ở một số vùng biển như Phú Quốc, Côn Đảo, Thổ Chu,…

6. Đánh bắt và sơ chế

Đỉa biển là động vật cấp thấp dưới đáy biển, chịu nóng rất kém. Do đó, nên đánh bắt hải sâm trước mùa mưa. Vì khi có mưa xuống, độ mặn của nước biển bị phân tầng, độ mặn của nước ở phần trên sẽ bị giảm dẫn đến nóng phần đáy. Nhiệt độ nóng làm chất lượng giảm và làm hải sâm chết đi rất nhanh. Hải sâm sau khi thu bắt, có thể sấy hoặc phơi khô, bảo quản dùng làm dược phẩm và  thức ăn.

Cách chế biến dược liệu: sau khi thu bắt hải sâm, bạn cạo rửa sạch chúng với nước muối, lộn từ trong ra ngoài, rửa sạch phần ruột, sấy giòn hoặc phơi khô. Khi sử dụng bạn ngâm với nước cho mềm, thái lát mỏng 3 – 5 ly, sao với gạo nếp cho vàng, phồng lên. Cuối cùng bỏ gạo, lấy dược liệu tán thành bột.

Liều lượng dược liệu được khuyến cáo là 6 – 10g mỗi ngày, 3 lần mỗi ngày. Uống kèm với nước nóng hay rượu để chiêu thuốc và tăng hiệu quả.

Dược liệu hải sâm biển cần được bảo quản, trong hộp kín, ở nơi khô ráo, tránh sâu bọ và ẩm mốc. Thỉnh thoảng bạn cần mang dược liệu đi phơi nắng lại để tránh dược liệu bị biến chất.

7. Thành phần hóa học

Trong Hải sâm biển có chứa các thành phần:

  • Protein 21,45%. Thành phần chủ yếu là Xystin và Acginin.
  • Gluxit 1,37%
  • Chất tro 1,13%. Trong tro phần lớn là Kali, sắt,  photpho và Canxi.
  • Lipit 0,27%

8. Công dụng của hải sâm

8.1 Theo đông y

Hải sâm biển có vị mặn, tính ấm đi vào các kinh Tâm, Tỳ, Thận và Phế. Có tác dụng bổ thận ích tinh, thêm tinh tủy, dưỡng huyết nhuận táo, sát khuẩn, sử dụng trị mọi chứng hư lao như các chứng huyết hao tổn, hư nhược, liệt dương, tráng dương, mộng tinh, di tinh, táo bón, tiểu tiện nhiều lần, lỵ kinh niên. Liều lượng sử dụng trung bình là 12 – 20g mỗi ngày. Loại sâm biển to lớn, thân có gai gọi là Hải sâm tử, mềm, sắc xanh đen là loại tốt.

Hải sâm biển
Hải sâm biển có tác dụng bổ thận ích tinh, thêm tinh tủy, …

Trong nhiều y thư cổ như: Bản thảo nhiếp yếu, Bản thảo tùng tân, Dược tính chỉ nam, Cương mục thập di,… Cho rằng hải sâm bổ thận kinh, ích tinh tủy, có tính tráng dương, tiêu đờm dãi, giữ gìn điều nhiếp tiểu tiện, sát khuẩn, chữa trị được chứng lở có sâu, lại giáng được hỏa, thông lợi tràng vị, tiêu đờm dãi, giữ gìn điều nhiếp tiểu tiện nhuận chỗ táo kết, trị mọi chứng hư lao, ốm yếu gầy còm. Đặc biệt có khả năng kháng ung nên hải sâm còn được phối hợp để trị liệu ung thư…

Từ ngày xưa hải sâm đã được mệnh danh là “Nhân sâm của biển cả”. Về mặt thực phẩm thịt hải sâm được xem là ngang tầm với tám món ăn cao lương mỹ vị nổi tiếng trong “Bát trân” ở phương Đông được dùng trong cung đình.

8.2 Thành phần chất dinh dưỡng trong hải sâm biển

Trong 100g hải sâm, protein chiếm đến 75,6g, cao gần gấp 3,5 lần ở thịt bò, 5 lần thịt nạc lợn. Đáng chú ý hơn là trong hải sâm biển chứa hàm lượng cao các acid amin như: arginine, lysine, acid aspartic, proline, histidine, acid glutamic, methionine, leucine, tyrosine,  isoleucine… cùng nhiều yếu tố vi lượng như đồng, phosphore, mangan, kẽm, sắt,… Đặc biệt chứa chất selenium (Se) với công dụng giải độc kỳ diệu giúp vô hiệu các kim loại nặng đi vào cơ thể qua ăn uống như thủy ngân hay chì và đào thải qua đường niệu.

Ngoài ra, hải sâm biển còn chứa nhiều loại vitamin như: B1, B2, B12, C…. Và hàm lượng cao nội tiết tố như testosterone, progesterone (theo GS. Nguyễn Tài Lương, Viện Công nghệ sinh học, cho biết hàm lượng nội tiết này đều có mặt ở tất cả các loại hải sâm). Các chất có hoạt tính sinh học như: saponin glycoside (các glycosid triterpen), trong đó có hai loại saponin là Rg (chống mệt mỏi, gây hưng phấn thần kinh và tăng cường thể lực), lectin, và Rh có khả năng ức chế các tế bào ung thư.

9. Một số phương thuốc hải sâm biển

  • Trị suy nhược thần kinh do thận hư (triệu chứng hoa mắt, đầu choáng váng, gối mỏi lưng đau, tai ù, mất ngủ, xuất tinh sớm, di tinh): dùng  30g hải sâm, 100g gạo nếp. Cho cả hai thứ ninh nhừ thành cháo rồi nêm nếm gia vị cho vừa miệng. Ăn mỗi ngày một liều, chia vài lần. Cần ăn trong từ 5 – 7 ngày liền để thấy được hiệu quả.
  • Trị chứng đái tháo đường: 2 con hải sâm, 1 quả trứng gà, 1 cái tụy lợn, cho cả ba thứ vào bát hấp chín. Ăn mỗi ngày một lần, ăn liền trong thời gian 5 – 7 ngày.
  • Chữa bệnh cao huyết áp (kể cả xơ vữa động mạch): 50g hải sâm, cho hầm nhừ. Thêm chút đường phèn và ăn hết trong ngày. Cần ăn trong 7 ngày liền để có hiệu quả.
  • Chữa suy giảm trí nhớ và đau lưng do thận hư: 30g hải sâm, 60g xương sống lợn, 15g hạch đào nhân. Ba thứ hầm chung cho nhừ, nêm nếm gia vị cho vừa miệng. Mỗi ngày ăn một liều và ăn trong 5 ngày.
  • Trị liệt dương (dương nuy): 20g hải sâm biển, 100g thịt dê. Hầm chung cho đến khi nhừ, nêm nếm gia vị. Ăn mỗi ngày một lần trong 5 – 7 ngày.
  • Trị liệt dương, tinh lạnh, di tinh,do thận hư (loại làm hoàn): chuẩn bị 480g hải sâm biển (sao thơm), 100 hạt hạch đào nhân, 4 – 6 đôi thận dê, 240g thỏ ty tử, 240g đỗ trọng, 124g ba kích (tẩm nước cam thảo sao), 120g lộc giác giao, 120g câu kỷ tử, 120g bổ cốt chỉ (sao với muối), 120g ngưu tất (tẩm giấm sao), 120g đương quy, 120g quy bản (sao với giấm). Sau đó sấy khô tất cả nguyên liệu, tán thành bột mịn rồi trộn đều luyện với mật ong làm hoàn, mỗi viên nặng 9g. Uống 3 lần mỗi ngày, mỗi lần uống 3 viên (27g).
  • Chữa động kinh: sử dụng nội tạng của hải sâm biển sấy khô nghiền thành bột, uống 12g mỗi lần, uống liên tục trong 7 – 10 ngày liền, chiêu với rượu vàng (rượu vàng là loại rượu được cất từ cơm nấu bởi 3 loại: gạo tẻ, gạo nếp, kê hạt vàng rỗi tải mỏng cho nguội nhưng còn ấm, rắc men rượu đã được tán nhỏ trộn đều, ủ thành cái rượu lấy ngâm nước cất thành rượu vàng). Rượu này có nồng độ cồn thấp có khả năng dưỡng huyết nhuận da và thông hành huyết mạch
hải sâm biển
Món ăn chế biến từ hải sâm biển
  • Chữa bệnh thiếu máu: hải sâm biển và đại táo lượng bằng nhau, đem sấy khô rồi tán thành bột. Ngày uống 2 lần mỗi ngày, mỗi lần uống 9g. Chiêu với nước ấm hoặc dùng một con hải sâm hầm cùng mộc nhĩ lấy nước pha ít đường phèn uống cùng, sau đó ăn cái.
  • Trị trĩ xuất huyết: dùng lượng hải sâm vừa đủ đốt tồn tính, tán thành bột, mỗi lần uống 1,5g hòa với 6g a giao trong nước sôi cho tan. Uống 3 lần mỗi ngày, liên tục trong 5 – 7 ngày.
  • Táo bón do âm hư: chuẩn bị 30g hải sâm biển, 120g đại tràng lợn, 15g mộc nhĩ đen, hầm chung ba thứ cho nhừ. Ăn mỗi ngày 1 lần trong nhiều ngày liền.
  • Chống lão hóa và ngăn ngừa ung thư: 30g hải sâm xào chín cùng với một lượng ớt chuông vừa đủ. Sử dụng khi còn ấm. Sử dụng món ăn này thường xuyên có giúp chống oxy hóa cao và phòng ngừa ung thư.

10. Lưu ý khi sử dụng hải sâm biển

Người bệnh lỵ, viêm đại tràng, thể trạng đàm thấp (mập phì), tiêu chảy, hoạt tinh không được dùng sâm biển.

Người đang dùng các vị thuốc như Cam thảo, không được sử dụng cùng với Hải sâm.

Khi sử dụng dược liệu hải sâm, bạn nên lưu ý liều lượng và cách sử dụng để bảo đảm an toàn và hiệu quả. Tham khảo ý kiến của thầy thuốc hoặc bác sĩ chuyên môn để được chỉ dẫn cụ thể.

Hải sâm biển là dược liệu quý của tự nhiên được sử dụng để điều trị nhiều bệnh lý và bồi bổ sức khỏe. Hy vọng bài viết trên đã cung cấp đầy đủ cho bạn các thông tin về hải sâm. Cảm ơn bạn đã theo dõi.

Nguồn: https://asie.vn/